سه تار بختیاری

سه‌تار از سازهای زهی و مضرابی موسیقی ایرانی است که با ناخن انگشت اشارهٔ دست راست نواخته می‌شود. این ساز، دارای ۴ سیم از جنس فولاد و برنز است که به موازات دسته، از کاسه تا پنجه کشیده شده‌اند. سه‌تار دارای ۲۸ پردهٔ قابل حرکت از جنس روده‌ی حیوانات یا ابریشم است. صدای آن ظریف و تو دماغی و تا حدودی غمگین است و گستره صوتی آن از هنگامِ بمِ دو زیر خط حامل تا لا بمل بالای خط حامل و در نتیجه نزدیک به ۳ اکتاو است.

سه‌تار پیشتر هم‌خانواده با سازهایی چون دوتار و تنبور بوده‌است و امروزه به تار بسیار نزدیک‌تر است. در موسیقی دستگاهی ایران استفاده از سه‌تار بسیار رواج دارد؛ گرچه بیشتر برای تک‌نوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساز برای هر دستگاه کوک ویژه‌ای دارد ولی فاصلهٔ چهارم یا پنجم پایین رونده معمولاً بین سیم‌های اول و دوم ثابت است.

نوازندگان سه‌تار برای اجرای آن، در حالت نشسته روی زمین یا صندلی، کاسهٔ ساز را به صورت مورب و با زاویهٔ ۴۵ درجه روی ران راست قرار داده و با سر انگشتان دست چپ روی پرده‌ها (دستان‌ها) ی روی دستهٔ سه‌تار حرکت می‌کنند و با انگشت اشارهٔ دست راست خود به سیم‌ها ضربه می‌زنند.

جنس کاسه و صفحه رویی این سه تار، از جنس چوب توت است. یکی از بهترین چوب‌های ممکن برای ساخت ساز سه تار! کاسه ساز سه تار بختیاری ترکه‌ای است و با استفاده از این چوب در ساخت آن، می‌تواند صدایی پرحجم و غنی را تولید کند. صدایی جنس صفحه رویی نیز در آن بی‌تاثیر نیست. از آن‌جایی که صفحه رویی این سه تار نیز از جنس همین چوب است، با نواختن این ساز صدایی باکیفیت و شفاف از آن به گوش می‌رسد.

جنس دسته و گوشی کوک در این ساز از جنس چوب گردو است. چوبی با استحکام و مقاومت خوب، که سبب می‌شود تا این ساز عمر بالایی را داشته باشد. ضمنا استفاده از این چوب در دسته آن سبب می‌شود تا از مشکل تابیدن دسته سه تار جلوگیری شود. همچنین گوشی کوک ساخته شده از چوب گردو، حفظ و ثبات کوک را به دست نوازنده ساز می‌سپارد.

در ساخت ساز سه‌تار از چوب (معمولاً گردو و توت و افرا) برای بدنه، و (توت) برای صفحه و (گردو) برای دسته و از فلز (برنز و فولاد) برای سیم‌ها و از استخوان برای تزئینات دسته، شیطانک و گاهی اوقات سیم‌گیر استفاده می‌شود. انواع سازهای سنتی ایران در سازپلاس با ضمانت عرضه میگردد.